آشنایی زدایی و برجسته سازی کلام در خطبه های نهج البلاغه با بهره گیری از صنعت التفات

هدف از ایجاد آشنایی­زدایی که معمولاً از طریق هنجارگریزی و همراه با برجسته­سازی گفتار عادی در کلام صورت می­گیرد، جلب توجه مخاطب به موضوع است. آشنایی­زدایی روند عادی و مورد انتظار کلام را که جان و هیجانی ندارد و مخاطب را برنمی­انگیـزد، برهم می زند و آن را تازه و برجسـته می­کند و با نمایان ساختن دلالت­های پنهان کلمات، خالق اثر ادبی را در بیان عواطف و تجربه­های ادبی­اش کاراتـر می سازد. یکی از شیوه­های آشنایی­زدایی و برجسته­سازی کلام، صنعت التفات است که در کنار سایر فنون بلاغی به وفور در خطبه­های نهج البلاغه به کاررفته است. مقاله­ی حاضر می­کوشد کاربرد التفات را در قالب انواع تغییرات سبکی از قبیل تغییر در ضمایر، اشخاص، اعداد و ... با روش توصیفی- تحلیلی در خطبه های نهج البلاغه بررسی نماید. برآیند پژوهش نشان می­دهد که التفات در صیغه، نسبت به سـایر انواع آن از بسامد بالایی برخوردار است و به کارگیری گسترده­ی التفات به ویژه در خطبه­های نهج البلاغه ازاین رو است که علاوه بر تغییر حال و هوای سخن و زدودن خستگی و ملال شنونده از یکنواختی گفتار بکاهد و با برجسته­سازی کلام با روش آشنایی­زدایی، فراز و فرود احساسیِ صاحب سخن را بنماید و بر پویایی و تأثیر نفوذ آن بیفزاید.